Để có một phương trình hoá học trước hết ta phải có sơ đồ biểu thị phản ứng giữa các chất bằng chữ.

Ví dụ về sơ đồ: Khí hiđro + Khí oxi → Nước

Bước 1: Viết sơ đồ biểu thị phản ứng bằng chữ về sơ đồ biểu thị phản ứng bằng công thức hoá học bằng cách thay tên các chất bằng công thức hoá học đúng của chúng.

Sau khi chuyển đổi: H2 +O2 - - - → H2O

Bước 2: Cân bằng số lượng nguyên tử mỗi nguyên tố hoá học ở hai vế để đảm bảo định luật bảo toàn khối lượng chỉ bằng cách thêm hệ số thích hợp trước công thức hoá học của các chất.

Xét sơ đồ: H2 +O2 - - - → H2O

Vế trái và vế phải đều có 2 nguyên tử H; nhưng vế trái có 2 nguyên tử O và vế phải chỉ có 1 nguyên tử O, vậy chúng ta sẽ tạo ra 1 nguyên tử O ở vế phải bằng cách nhân đôi phân tử H2O:

H2 +O2 - - - → 2 H2O

Sau khi thêm, vế trái và vế phải đều có 2 nguyên tử O; nhưng vế trái có 2 nguyên tử H và vế phải có tới 4 nguyên tử H, vậy chúng ta sẽ tạo ra 2 nguyên tử H ở vế trái bằng cách nhân đôi phân tử H2O

2 H2 +O2 - - - → 2 H2O

Sau khi thêm, vế trái và vế phải đều có 4 nguyên tử H và cũng đều có 2 nguyên tử O, vậy chúng ta đã cân bằng xong số lượng nguyên tử mỗi nguyên tố hoá học ở hai vế.

Bước 3: Sau khi cân bằng xong, ta chỉ cần thay dấu mũi tên nét đứt bằng dấu mũi tên nét liền nối giữa hai vế.

2 H2 +O2 → 2 H2O

QUY TẮC KHI LẬP PHƯƠNG TRÌNH HOÁ HỌC:

• Chất tham gia luôn được đặt ở vế trái, chất thu được luôn đặt ở vế phải, mũi tên theo hướng trái – phải. Không được đảo chiều các vế.
• Chỉ được phép thêm hệ số là số nguyên dương hoặc biểu thức đại số có hằng số, tham số là số nguyên dương; không được thay đổi công thức hoá học của chất.
• Nếu hệ số thích hợp của chất bằng 1, ta không viết gì thêm trước công thức hoá học của chất đó.